میدان امیر چخماق

میدان امیر چخماق یزد، جایی است که در سفر به شهر بادگیرها نمی توانید از دیدنش بگذرید. این میدان نماد شهر یزد به شمار می‌رود و علاوه بر اهمیت تاریخی از نظر فرهنگی و اجتماعی نیز برای مردم مهم است. با دیدن عکس میدان امیر چخماق یزد، محو تماشای سازه موجود در آن می‌شوید و دوست دارید سر از کار این بنا درآورید. در کنار بازدید از جلوه‌های معماری میدان می‌توانید گشتی هم در بازار امیر چخماق یزد بزنید و از دیدن صنایع دستی و سوغاتی‌های رنگارنگ لذت ببرید یا زمانی را صرف ارتباط با مردم شهر کنید.
آشنایی با میدان امیر چخماق
امیر چخماق نام میدانی‌ست در بافت تاریخی شهر یزد که مجموعه‌ای از بناهای مختلف از جمله بازار، تکیه، مسجد، دو آب‌انبار و یک بقعه را در خود جای داده و یکی از شاخص‌ترین مجموعه‌های تاریخی و گردشگری یزد است.

 میدان امیرچخماق یا به قول ساکنان شهر یزد، میرچخماق یا میرچماق در طول زمان‌های مختلف یکی از میدان‌های اصلی برای تجمع مردم یزد بوده و بعد از انقلاب نیز به مرکز تجمعات مردمی در راهپیمایی‌ها، تظاهرات‌ها، تشییع شهدا و علما و ... تبدیل شده است. به همین دلیل است که میدان امیرچخماق علاوه بر اینکه عنوان نماد استان یزد را یدک می‌کشد، به عنوان میدان حماسه‌های یزدی‌ها نیز شناخته می‌شود.
 هر یک از بناهای موجود در این میدان دارای ویژگی‌هایی خاص هستند به همین دلیل تمامی این بناها در فهرست آثار ملی ایران قرار دارند:

    تکیه امیرچخماق در سال ۱۳۳۰ خورشیدی، با شماره ۳۸۳
    مسجد امیرچخماق در 15 آذر سال ۱۳۴۱ خورشیدی با شماره ۲۴۷
    کلیه بناها و دیگر الحاقات به عنوان مجموعه امیرچخماق با شماره

تاریخچه میدان امیر چخماق
شکل گیری امیرچخماق

میدان امیرچخماق، اثری برجای مانده از قرن نهم هجری و دوران حکومت تیموریان بر ایران است و توسط امیرجلال الدین چخماق ساخته شده است. وی که از سرداران و امرای شاهرخ تیموری بود، پس از رسیدن به مقام حاکمیت یزد، با همکاری همسر خود، ستی فاطمه خاتون، مجموعه‌ای متشکل از تکیه، میدان، حمام عمومی، کاروانسراها، خانقاه، قنات‌خانه و چاه آب سرد را برای آبادانی یزد ساخت. مهم‌ترینِ این بناها مسجدی با نام مسجد جامع نو در محلی به نام ده یا کوی دهوک سفلی بود. وی در جلوی این مسجد، میدان‌گاهی بزرگ نیز ایجاد کرد تا جلوه‌ای متفاوت به آن ببخشد. آن میدان‌گاه از همان زمان به نام میدان امیرچخماق مشهور شد و کمی بعدتر، بنای مسجد را نیز، مسجد امیرچخماق خواندند.
دوره صفوی و قاجار

این میدان در عصر صفوی هم به همین نام مشهور بود. در زمان شاه عباس، تغییرات و بازسازی‌هایی در این مجموعه صورت گرفت که یکی از آنها ساخت چهارسوقی روی کاروانسرا بود. در اوایل قرن سیزدهم هجری، میدان جلوی مسجد و سردر بازار تبدیل به حسینیه شد؛ البته به احتمال زیاد، کاربری حسینیه نداشته است چرا که در آن زمان هنوز استفاده از حسینیه‌ها به شکل امروزی رواج نداشت و ساخت چنین فضاهایی از زمان صفویه به بعد در ایران رواج یافت. در زمان فتحعلی شاه قاجار شخصی به نام حاجی حسین عطار، بخشی را بر شبستان مسجد افزود و قسمت‌هایی از مسجد را نیز مرمت کرد.
دوره پهلوی

تا پیش از دوره پهلوی امیرچخماق نیز مانند برخی دیگر از میدان‌ها به آرامگاهی برای مردگان تبدیل شد و برخی از مردم به یمن وجود حسینیه، رفتگان خود را در آنجا به خاک می‌سپردند. با روی کار آمدن پهلوی‌ها، از همان سال‌های آغازین حکومت، جلوی این کار گرفته شد و پس از ویران کردن قبور، دوباره میدان به حالت اولیه خود بازگشت.

در این دوره تغییرات بسیار زیادی در میدان صورت گرفت که عمده آنها به زمان رضاشاه مربوط می‌شد. خیابان‌کشی­‌های دوره پهلوی یکی از عوامل مهم در ایجاد تغییرات بود که باعث شد کم کم جداره‌‌های میدان تخریب شود. در نتیجه میدانی کوچک تعریف کردند و مسجد امیرچخماق با میدان مقابل حسینیه، با هم ادغام شدند.

در دوره‌های بعد، پس از گذر از تحولات بسیار، بدنه جنوب شرقی، به تنها جداره باقیمانده میدان تبدیل شد که همان بدنه اصلی تکیه امیرچخماق است.

مسجد امیر چخماق

در ضلع جنوبی این میدان مسجد امیر چخماق در سال ۸۴۱ هجری ساخته شد. زیبایی و بزرگی این مسجد تا حدی است که بعد از مسجد جامع یزد دومین مسجد مهم یزد است. گنبد مسجد خمیده و ترکدار است و با کاشی های سبز رنگ پوشیده شده است و در اطراف آن کتیبه ای به خط کوفی قراردارد

بازار حاجی قنبر

در دوران پهلوی با ساخت خیابان شاه، بازار حاجی قنبر یزد که ستون فقرات شهر قدیمی یزد را تشکیل می دهد به دو قسمت تقسیم و بعضی از قسمت هایش خراب شد. به این بازار تاریخی که بروید رونتق بخش شمالی آن نسبت به قسمت های دیگر را کاملا حس می کنید. بیشترین کالاهایی که در این بازار به فروش می رسد پارچه، شیرینی های یزدی، طلا و فرش است.
آب انبار امیر چخماق

آب انبار امیر چخماق که قدمتش به  دوره صفویه برمی گردد در کنار بازارچه حاجی قنبر قرار دارد و در سال ۱۳۸۵ تبت ملی شده است. این میدان در کل سه آب انبار داشته که امروز فقط دوتای آن باقی مانده است.

تکیه امیر چخماق

تکیه امیر چخماق در شرق میدان امیر چخماق قرار دارد و  ورودی آب انبار در یکی از غرفه‌های ضلع غربی تکیه است. تکیه در واقع جایی با غرفه های بسیار است که مردم در هنگام مراسم عزاداری در آن جمع می شوند. در قرن سیزدهم این تکیه با دو مناره بزرگ بر سردر بازار ساخته شد.

نخل تاریخی امیر چخماق

یکی دیگر از دیدنی ترین جلوه های تاریخی میدان امیر چخماق نخل بسیار بزرگ و تاریخی است که در شرق این میدان واقع شده و به نخل حیدری ها مشهور است. به گفته کارشناسان این نخل از دوره صفویه یعنی در حدود 450 سال پیش در این مکان بوده است و به اعتقاد برخی از آن ها این نخل قدیمی ترین نخل موجود است. این نخل یک تابوت چوبی عظیم است که در مراسمی تحت عنوان نخل گردانی به وسیله مردم حمل می شود و یکی از نمادهای عزاداری ماه محرم محسوب می شود. این نخل از مجموعه مشبکی از چوب های تراشیده شده با گره چینی ها و تیرهای بزرگ ساخته شده است و طرح کلی آن به شکل درخت سرو که نماد آزادگی است می باشد.
راه دسترسی
آدرس: استان یزد، شهر یزد، میدان امیرچخماق

راه دسترسی: برای رسیدن به این اثر می‌توانید از وسیله نقلیه شخصی خود استفاده کنید؛ اما اگر تمایل داشتید که از وسایل حمل‌ونقل عمومی بهره ببرید می‌توانید از اتوبوس‌های خط پایانه دروازه قرآن - پایانه شهدای محراب و یا خط چهارراه بعثت - راه آهن استفاده کنید و در چهارراه شهدا پیاده شوید. سپس با کمی پیاده‌روی به میدان امیرچخماق می‌رسید.

اطلاعات بازدید

در همه ساعات شبانه روز می‌توانید از این میدان بازدید کنید. به ویژه در شب‌ها که نورپردازی خاص آن جلوه‌ای متفاوت را به نمایش می‌گذارد. پیش از این، امکان ورود به بخش بالایی تکیه وجود داشت؛ اما به دلیل حفاظت از این بنای تاریخی دیگر نمی‌توانید وارد آن شوید.

با ارژنگ24 ایران دیدنی تر میشود.